Πορεία προς τη βιώσιμη ανάπτυξη

Ένας από τους 4 πυλώνες της εκπαίδευσης στην ειρήνη αποτελεί και η βιώσιμη ανάπτυξη. Το CISV International πιστό στις απαιτήσεις και τις εκπαιδευτικές ανάγκες των καιρών έχει αφιερώσει το 2012 ως το έτος μελέτης και ενασχόλησης με τα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης.

Με την ευκαρία αυτή έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τη εργασία του εθελοντή μας κ. Πέτρου Σκιαδά, Γεωπόνου με ειδίκευση στη φυτοπροστασία, ο οποίος θα μας δώσει χρήσιμες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες που θα μας βοηθήσουν στη μελέτη της βιώσιμης ανάπτυξης.

Τον ευχαριστώ πολύ για την ευγενική αυτή παραχώρηση.

Αειφόρος ή Βιώσιμη Ανάπτυξη

1. Ορισμός

·     Η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες.

·         Η οικονομική ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα.

Η βιώσιμη ανάπτυξη περιέχει δύο βασικά στοιχεία:

·         Την ανάγκη κάθε ανθρώπου, ιδιαίτερα των φτωχότερων για βασικά αγαθά, στους οποίους πρέπει να δοθεί προτεραιότητα.
·         Τα όρια που τίθενται από:

Ø  την τεχνολογία
Ø  την κοινωνική οργάνωση
Ø  την ικανότητα του περιβάλλοντος να ανταπεξέλθει στις παρούσες και στις μελλοντικές ανάγκες.

2. Ανάλυση

 · Προστασία Περιβάλλοντος

Η οικονομική ανάπτυξη προφανώς θα επιφέρει αλλαγές στο φυσικό οικοσύστημα^.δεν μπορούν όλα τα οικοσυστήματα του πλανήτη να παραμείνουν ανέπαφα.

Όμως σε κάθε επέμβαση με σκοπό εκμετάλλευση χρειάζεται προγραμματισμός (π.χ. για την αποψίλωση ενός δάσους πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν: οι συνέπειες της διάβρωσης του εδάφους, διαχείριση των υδάτων και οι απώλειες οργανισμών).

Η οικονομική ανάπτυξη τείνει να μειώνει την βιοποικιλότητα. Η απώλεια φυτικών και ζωικών ειδών μειώνει εξαιρετικά τις επιλογές των μελλοντικών γενεών.

Γι’ αυτό η αειφόρος ανάπτυξη απαιτεί την προστασία τους.

Προστασία των διαθέσιμων αποθεμάτων γλυκού νερού και στη διασφάλιση μιας γεωγραφικά και διαχρονικά ισότιμης πρόσβασης σε αυτό. Παράλληλα διατήρηση της ποιότητας του υπόγειου, υπέργειου και θαλάσσιου νερού κυρίως για την προστασία της δημόσιας υγείας.

· Πόροι

 Ø  Ανανεώσιμοι (δάσος, ψάρια): Σε γενικές γραμμές, δεν θα εκλείψουν εφόσον ο ρυθμός εκμετάλλευσής τους είναι μέσα στα όρια της φυσικής ανανέωσης. Όμως οι περισσότεροι ανανεώσιμοι πόροι είναι μέρος ενός πολύπλοκου οικοσυστήματος και χρειάζεται να υπολογιστούν οι επιδράσεις σε αυτό για να βρεθεί ο μέγιστος ρυθμός εκμετάλλευσης.

Ø  Μη ανανεώσιμοι (πετρέλαιο, μέταλλα): Η χρήση τους μειώνει το απόθεμα που θα είναι διαθέσιμο στις επόμενες γενιές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται.

Γενικά χρειάζεται να ληφθούν υπ' οψιν:

Ø  η κρισιμότητα των πόρων
Ø  η διαθεσιμότητα τεχνολογιών για τον περιορισμό της εξάντλησης των αποθεμάτων τους
Ø  η πιθανότητα να υπάρξει υποκατάστατό τους

· Αναπτυσσόμενες Χώρες

Έχει διατυπωθεί η κριτική πως η βιωσιμότητας χρησιμοποιείται ως πρόφαση από τις αναπτυγμένες χώρες ώστε να παραμείνουν υπανάπτυκτες οι χώρες του Τρίτου Κόσμου. Εκεί εμποδίζονται έργα (εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, δασών, προστατευόμενων περιοχών), με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος.

Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η οικονομική στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών ώστε να καταφέρουν καλύψουν τις ανάγκες τους και να μειωθεί το χάσμα με τις αναπτυγμένες χώρες χωρίς την καταστροφή του περιβάλλοντος.

· Επίλυση Συγκρούσεων

Οι περιορισμένοι πόροι της γης δεν μπορούν να καλύψουν της ταχύτατα αυξανόμενες ανάγκες τις ανθρωπότητας. Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε συγκρούσεις καθώς οι χώρες αναζητούν καινούργιους πόρους.Ιδικά η προσπάθεια για την κάλυψη των αναγκών σε ενέργεια έχει δημιουργήσει και διατηρήσει πολλές ανισότητες και πολέμους (Αφρική, Μέση Ανατολή). Σύντομα η έλλειψη πόσιμου νερού θα φέρει ανάλογα προβλήματα (στην Αφρική υπάρχουν ήδη).

Ο καινούργιος σχεδιασμός ανάπτυξης των χωρών με βάση την βιωσιμότητα και η συνεννόηση των χωρών για την επίλυση των κοινών προβλημάτων είναι η μόνη λύση για την κάλυψη των αναγκών της ανθρωπότητας και για την αποφυγή τέτοιων συγκρούσεων.

· Ανθρώπινα Δικαιώματα

Είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου, τώρα και στο μέλλον, να ζει σε υγιές περιβάλλον και να έχει πρόσβαση σε βασικά αγαθά. Το σύγχρονο επίπεδο διαβίωσης στις ανεπτυγμένες χώρες βασίζεται στην κατασπατάληση πόρων, στην εξαθλίωση πολλών ανθρώπων στον Τρίτο Κόσμο ενώ ταυτόχρονα μολύνει το περιβάλλον και δεν σέβεται τους άλλους οργανισμούς που κατοικούν στον πλανήτη. Ταυτόχρονα αρνείται ένα ανάλογο επίπεδο διαβίωσης στις επόμενες γενιές. Γι’ αυτό χρειάζεται μια νέα μορφή ανάπτυξης που θα δώσει την δυνατότητα προόδου της ανθρωπότητας για πολλές ακόμα χιλιετίες.

3. Στρατηγικές για την εφαρμογή βιώσιμης ανάπτυξης

Αρχή της πρόληψης: Η περιπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και η αβεβαιότητα ως προς τις ακριβείς συνέπειές τους στο μέλλον, δεν δικαιολογεί την αδράνεια και πολύ περισσότερο την απουσία δράσης για την πρόληψη τους. Αντίθετα, επιβάλλεται η έγκαιρη και αποτελεσματική τους αντιμετώπιση, ιδιαίτερα αν οι ενδεχόμενες επιπτώσεις είναι μη-αναστρέψιμες και απειλούν τη δημόσια υγεία και την ισορροπία των οικοσυστημάτων.

Αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»: Η αδυναμία των μηχανισμών της αγοράς να εσωτερικεύσουν το κόστος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, έχει ως συνέπεια το κόστος αυτό να διαχέεται στην κοινωνία, επιβαρύνοντας τα θύματα και όχι τους υπεύθυνους για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Στο βαθμό που δεν γίνεται εφικτή η αποτίμηση και εσωτερίκευση του εξωτερικού περιβαλλοντικού κόστους, οι τιμές δεν στέλνουν το σωστό σήμα στην αγορά, ενθαρρύνοντας έτσι συμπεριφορές εχθρικές για το περιβάλλον.

Αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την περιβαλλοντική υποβάθμιση:  Η βασική πρόκληση που θέτει η έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι η ανατροπή της παραδοσιακής θεώρησης που βλέπει την προστασία του περιβάλλοντος και την οικονομική ανάπτυξη ως δύο σαφώς αντιτιθέμενους στόχους. Η οικονομική ανάπτυξη οφείλει να γίνεται χωρίς αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης φυσικών πόρων και της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

Ενσωμάτωση της Βιώσιμης Ανάπτυξης σε κάθε τομέα της πολιτικής: Η βιώσιμη ανάπτυξη χρειάζεται να διαχέεται και να επηρεάζει τους στόχους και τις προτεραιότητες των πολιτικών και όχι να είναι ένα ξεχωριστό και εν πολλοίς αντιτιθέμενο πεδίο άσκησης πολιτικής.

4. Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Ελλάδα

H Ελλάδα διαθέτει μοναδικά γεωπολιτικά και φυσικά χαρακτηριστικά. Το φυσικό περιβάλλον είναι σχετικά μη-υποβαθμισμένο και διακρίνεται για την υψηλή βιοποικιλότητα σε συνδυασμό με μεγάλη ποικιλία βιοτόπων και οικολογικά ευαίσθητες περιοχές διεθνούς σημασίας.

Πολλά τμήματα της χώρας διατρέχουν κίνδυνο ερημοποίησης λόγω πιέσεων από:

- την κλιματική αλλαγή
- την αστική επέκταση
- την εντατικοποίηση των καλλιεργειών
- την αυξανόμενη κατανάλωση
- τις δασικές πυρκαγιές

· Γλυκό νερό

Η διαχείριση του νερού στην Ελλάδα εμφανίζει κυρίως πρόβλημα ποσότητας παρά ποιότητας. Αν και στην Ελλάδα υπάρχει επάρκεια υδατικού δυναμικού, η γεωγραφικά και χρονικά ανομοιόμορφη κατανομή αποθεμάτων και βροχοπτώσεων, σε συνδυασμό με την μη ορθολογική χρήση του νερού δημιουργούν συχνά προβλήματα ανεπάρκειας αυτού του πολύτιμου πόρου σε ορισμένες περιοχές της χώρας.

 · Ενέργεια

Το 55% της ενεργειακής κατανάλωσης στην Ελλάδα καλύπτεται απ’ το πετρέλαιο 99% του οποίου εισάγεται (Ιράν, Λιβύη,Σαουδική Αραβία, Ρωσία).

Η ηλεκτροπαραγωγή στην Ελλάδα καλύπτεται κατά 94% από συμβατικά καύσιμα. Το 70% στηρίζεται στην εκμετάλλευση εγχώριων αποθεμάτων λιγνίτη και το υπόλοιπο από πετρέλαιο και φυσικό αέριο(εισάγεται 100%). Οι Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συμμετέχουν μόνο κατά 6% (νερό και άνεμος).

Υπάρχουν πολλές δυνατότητας κάλυψης των εθνικών αναγκών σε ενέργεια κυρίως με επένδυση στις ΑΠΕ. Από χώρα εξαρτωμένη στο εισαγόμενο πετρέλαιο μπορεί να μετατραπεί σε εξαγώγιμη δύναμη στην ενέργεια.