Monday 15 September 2014

Γιατί η διδασκαλία των ανθρωπιστικών επιστημών βελτιώνει την καινοτομία

Του Edmund S. Phelps*

Οι ηγέτες των επιχειρήσεων συχνά υποστηρίζουν ότι η διεύρυνση του χάσματος της εκπαίδευσης-η διαφορά μεταξύ του τι μαθαίνουν οι νέοι και των δεξιοτήτων που απαιτεί η αγορά εργασίας-είναι ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στην υψηλή ανεργία και στην αργή ανάπτυξη σε πολλές χώρες. 

Από την πλευρά τους, οι κυβερνήσεις φαίνονται πεπεισμένες ότι ο καλύτερος τρόπος για να κλείσει το χάσμα είναι να αυξηθεί ο αριθμός των φοιτητών που επιδιώκουν βαθμούς στα λεγόμενα θετικά πεδία (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά). Είναι σωστό; 

Η σύντομη απάντηση είναι όχι. Πράγματι, τα δύο κύρια επιχειρήματα που στηρίζουν ισχυρισμούς ότι η ανεπαρκής εκπαίδευση φταίει για την κακή οικονομική επίδοση, είναι στη καλύτερη περίπτωση, αδύναμα.  

Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι η έλλειψη κατάλληλα ειδικευμένων εργαζομένων εμποδίζει τις εταιρείες στο να επενδύουν σε πιο προηγμένο εξοπλισμό. Αλλά αυτό δεν σχετίζεται με το πώς η οικονομική ανάπτυξη λειτουργεί συνήθως. Αντ 'αυτού, οι επιχειρήσεις αρχίζουν να επενδύουν και είτε οι εργαζόμενοι ανταποκρίνονται στη δυνατότητα των υψηλότερων μισθών με την απόκτηση (με δικά τους έξοδα) των απαιτούμενων δεξιοτήτων, ή οι επιχειρήσεις παρέχουν στους υφιστάμενους και τους μελλοντικούς υπαλλήλους τους τη σχετική εκπαίδευση. 

Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τις Ηνωμένες Πολιτείες και για άλλες ανεπτυγμένες χώρες να ταιριάξουν τα οφέλη που έχουν επιτευχθεί από τις αναπτυσσόμενες χώρες, επενδύοντας σε μεγάλο βαθμό σε αναβαθμισμένο εξοπλισμό, με στόχο την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις δεξιότητες. Αλλά, και πάλι, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις παραδοσιακές εμπορικές δυναμικές βάσει των οποίων η επιτυχία μιας χώρας δεν συνεπάγεται δυσκολίες για την άλλη. 

Θεωρητικά, βέβαια, μια ταυτόχρονη στροφή σε διάφορες χώρες προς μία τεχνικά-επικεντρωμένη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση-με μεγάλα κέρδη ταυτόχρονης παραγωγικότητας-θα μπορούσε να μειώσει την ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας που δεν έκανε καμία τέτοια προσπάθεια. Αλλά αυτό το σενάριο είναι εξαιρετικά απίθανο, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. 

Στην πραγματικότητα, ο πολλαπλασιασμός των πολύ εξειδικευμένων πανεπιστημίων στην Ευρώπη έχει αποτύχει να στηρίξει περαιτέρω την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Και η μετατροπή πανεπιστημίων σε εξειδικευμένα ινστιτούτα για την επιστήμη και την τεχνολογία στην Σοβιετική Ένωση και την κομμουνιστική Κίνα δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει την οικονομική καταστροφή σε αυτές τις οικονομίες. (κορυφαία πανεπιστήμια της Κίνας προσφέρουν τώρα διετή προγράμματα που μιμούνται τη δομή των αμερικανικών κολλεγίων ελεύθερων τεχνών).

Αλλά η περίπτωση της εκπαίδευσης οριοθετημένη από τις θετικές επιστήμες είναι ακόμη πιο ριζικά λανθασμένη, γιατί αντιμετωπίζει την οικονομία σαν μια εξίσωση. Σύμφωνα με αυτή τη λογική, η δημιουργία θέσεων εργασίας είναι ένα θέμα τοποθέτησης ανθρώπων σε αναγνωρίσιμες ευκαιρίες και η οικονομική ανάπτυξη είναι θέμα αύξησης του αποθέματος του ανθρώπινου ή φυσικού κεφαλαίου, αξιοποιώντας την επιστημονική πρόοδο. Αυτή είναι μια σκοτεινή όψη των σύγχρονων οικονομιών και ένα καταθλιπτικό σχέδιο για το μέλλον. 

Για να τεθούν τα θεμέλια για ένα μέλλον με βάση τις ιδέες και την εφεύρεση, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το πώς τα νέα προϊόντα και οι μέθοδοι που εμφανίστηκαν σε μερικές από τις πιο καινοτόμες οικονομίες της ιστορίας: το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ ήδη από το 1820 και στη Γερμανία και τη Γαλλία αργότερα, το 19ο αιώνα. Σε αυτές τις οικονομίες, η καινοτομία αυτή δεν τροφοδοτείται από την παγκόσμια επιστημονική πρόοδο, αλλά και από τον δυναμισμό του πληθυσμού-την επιθυμία, την ικανότητά και την ευρύτητα για δημιουργία-και την προθυμία να επιτρέψουν στο χρηματοπιστωτικό τομέα για να τις κατευθύνει μακριά από αντίξοες επιδιώξεις. 

Το γεγονός ότι οι καινοτόμες ιδέες έχουν προκύψει σε μεγάλο βαθμό από το δυναμισμό των ανθρώπων, διαψεύδει το συμπέρασμα ότι όλες οι οικονομίες απαιτούν μία ευρεία θετικώς-επικεντρωμένη εκπαίδευση. Αν και σε μια μεγαλύτερη βάση ορισμένες οικονομίες μπορούν να επωφεληθούν, οι περισσότερες προηγμένες χώρες έχουν ήδη επαρκή ικανότητα σε αυτούς τους τομείς για να εφαρμόζουν αλλοδαπές τεχνολογίες και να δημιουργούν τα δικά τους προϊόντα και υπηρεσίες.  

Ποιες οικονομίες θα πρέπει, αντίθετα, είναι δώσουν μία ώθηση στο δυναμισμό; Το πρόβλημα είναι ότι οι ιστορικά πιο καινοτόμες οικονομίες έχουν χάσει μεγάλο μέρος του πρώην δυναμισμού τους, παρά τη διατήρηση ενός σημαντικού πλεονεκτήματος στα μέσα κοιννωικής δικτύωσης και σε ορισμένους τομείς υψηλής τεχνολογίας. Και άλλες-για παράδειγμα, η Ισπανία και η Ολλανδία- δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα δυναμικές οικονομίες. Εν τω μεταξύ, οι αναδυόμενες οικονομίες που υποτίθεται ότι θα καλύψουν το κενό-κυρίως η Κίνα-εξακολουθούν να υπολείπονται των επιπέδων καινοτομίας που απαιτούνται για την αντιστάθμιση της μείωσης των οφελών από τη μεταφοράς τεχνολογίας. 

Με άλλα λόγια, οι οικονομίες σήμερα στερούνται το πνεύμα της καινοτομίας. Οι αγορές εργασίας δεν χρειάζονται μόνο περισσότερη τεχνική εμπειρογνωμοσύνη αλλά απαιτούν μια αύξηση του αριθμού των μαλακών-κοινωνικών δεξιοτήτων (soft skills), όπως η ικανότητα των ανθρώπων να σκέφτονται δημιουργικά, να αναπτύσσουν δημιουργικές λύσεις για σύνθετες προκλήσεις και να προσαρμόζονται σε μεταβαλλόμενες συνθήκες και σε νέους περιορισμούς. 

Αυτό είναι ό, τι χρειάζονται οι νέοι από την εκπαίδευση. Συγκεκριμένα, οι μαθητές θα πρέπει να εκτίθενται σε-και να μάθουν να εκτιμούν-τις σύγχρονες αξίες που συνδέονται με τον ανθρωπισμού, που προέκυψε προς το τέλος της Αναγέννησης και συνέχισε να κερδίζει απήχηση μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Ακριβώς όπως οι αξίες αυτές τροφοδότησαν το δυναμισμό στο παρελθόν, μπορούν να αναζωογονήσουν τις οικονομίες σήμερα. 

Ένα αναγκαίο πρώτο βήμα είναι η αποκατάσταση των ανθρωπιστικών επιστημών στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η επαφή με τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την ιστορία θα εμπνεύσει τους νέους να αναζητήσουν μία γεμάτη ζωή-μία ζωή που περιλαμβάνει δημιουργικές, καινοτόμες συνεισφορές στην κοινωνία. Οι νέοι θα αποκτήσουν μία σειρά από δεξιότητες οι οποίες θα τους βοηθήσουν να διαμορφώσουν τις αντιλήψεις, τις φιλοδοξίες και τις δυνατότητες τους με αναζωογονητικούς τρόπους. 

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες περιγράφουν την άνοδο του σύγχρονου κόσμου. Οι χώρες σε όλο τον κόσμο μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες για να αναπτύξουν ή να αναζωογονήσουν τις οικονομίες που οδήγησαν αυτή την ανάπτυξη, ενώ παράλληλα θα βοηθήσουν τα άτομα να διάγουν μία πιο παραγωγική και ικανοποιητική ζωή. 


*Ο Edmund S. Phelps, είναι κάτοχος βραβείου Νόμπελ στα Οικονομικά, διευθυντής του Κέντρου για τον Καπιταλισμό και την Κοινωνία στο Πανεπιστημίου Columbia και Κοσμήτορας του Newhuadu Business School.

Το πρωτότυπο κείμενο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του World Economic Forum και του Project Syndicate, 

Μετάφραση-Επιμέλεια Κειμένου: Δημήτριος Σαλαμπάσης 

No comments:

Post a Comment